گفت‌وگو ماهنامه مهندسی پزشکی با دکتر ابراهیم زاده
الیاس ابراهیم زاده متولد ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۳ در تهران هستم. تحصیلات متوسطه در رشته ریاضی فیزیک را تحت نظارت سازمان پرورش استعدادهای درخشان (سمپاد) گذراندم. سپس در مقطع کارشناسی رشته مهندسی برق الکترونیک، در تهران مشغول به تحصیل شدم. دوره کارشناسی ارشد و دکتری را در رشته مهندسی پزشکی- بیوالکتریک گذراندم.
پس از مقطع ارشد موفق به ارائه یک پروژه و ثبت اختراع دروغ‌سنجی مغزی تحت نظر و حمایت بنیاد ملی نخبگان در قالب پروژه خدمت سربازی شدم و در سال ۹۳ با رتبه یک پذیرفته‌شدگان دانشگاه تهران، دوره دکتری را در دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه تهران آغاز کردم. در این دوره تمرکز اصلی کار تحقیقاتی من در حوزه نوروساینس و مغز بود.
در سال ۹۶ به منظور گذراندن فرصت مطالعاتی، موفق به اخذ پذیرش فول فاند از چند دانشگاه معتبر دنیا همچون McGill و Calgary از کانادا، UCL انگلستان و Kiel آلمان شدم که نهایتاً دوره فرصت مطالعاتی را در دانشگاه کلگری کانادا گذراندم. پس از دفاع از دکتری دو پذیرش فول فاند پسادکتری از دانشگاه اوکلند، میشیگان، آمریکا و UCL انگلستان داشتم. در حال حاضر هم محقق پسادکتری پژوهشکده علوم شناختی (IPM) هستم و در چند کلینیک مغز و اعصاب نیز مشغول فعالیت هستم.
دوران تحصیل خود را از نظر پروژه‌های علمی و عملی، کسب تجربه و مهارت آموزی، همچنین دستاوردها چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به اینکه علاقه زیادی به حوزه نوروساینس داشتم و افتخار شاگردی پروفسور سلطانیان زاده را نیز داشتم، دلایل کافی برای تمرکز بر تحقیقات حوزه مغز در من شکل گرفت. این در حالی بود که من زمانی که وارد مقطع دکتری شدم نزدیک به ۱۸ مقاله در حوزه پردازش سیگنال‌های قلبی داشتم و شاید تغییر حوزه تحقیقاتی کار منطقی به نظر نمی‌رسید. با این حال من به شدت این حوزه تحقیقاتی و آموزشی را با توجه به نگاه مثبت دانشگاه‌ها و مؤسسات معتبر خارج از کشور توصیه می‌کنم.
زمانی که وارد رشته مهندسی پزشکی شدید، این رشته از نظر محتوای علمی و عملی مطابق خواسته‌هایتان بود؟ بعدها دچار این چالش نشدید که آیا انتخاب درستی داشته‌اید یا خیر؟
اوایل مقطع کارشناسی ارشد که تازه در حال آشنایی با مباحث زیستی بودم و آن هم با ذهنی که فقط با فرمول و ترانزیستور و حل مدار و ریاضیات محض آشنا بود دوران چندان خوشایندی نبود اما رفته رفته علاقه‌مند شدم و این مباحث زیستی روزبه‌روز برایم جذاب‌تر شد به نحوی‌که الان اگر به عقب برگردم دوباره همین مسیر را طی خواهم کرد.
از بین پذیرش‌های مختلفی که از آلمان، آمریکا، انگلستان و کانادا داشتید چه شد که کانادا را برای فرصت مطالعاتی خود انتخاب کردید؟
در دوره فرصت مطالعاتی غالباً فاندی برای پژوهشگر مهمان در نظر نمی‌گیرند و این موضوع چندان متداول نیست. بنابراین انتخاب من بین مراکز تحقیقاتی تمام بورسیه بود. از طرف دیگر این مبلغ در همه جای دنیا تقریباً یک مقدار مشخص را با توجه به تفاوت ارز هر کشور به خودش اختصاص می‌دهد. بنابراین اولویت من در انتخاب، موسسه تحقیقاتی بود که بار علمی بیشتری به من اضافه می‌کرد.
آن لابراتواری که من رفتم یکی از پیشروهای حوزه مکان‌یابی کانون‌های صرعی بود و من هم دوست داشتم نزد استادم، پائولو فدریکو در شهرکلگری کانادا باشم.
شرایط پذیرش در دانشگاه‌های خارج از کشور و آینده کاری برای مهندسان پزشکی چگونه است؟
در واقع میزان بها دادن به دانش مهندسی پزشکی و به‌کارگیری نتایج تحقیقات در فضای کلینیکال در خارج از کشور بیشتر از ایران است.
از رزومه شما پیداست که بر روی اندازه‌گیری فعالیت‌های مغزی، تمرکز داشته‌اید و چندین پروژه علمی و عملی منحصر به فرد انجام داده‌اید. بفرمایید علاقه شما به مهندسی پزشکی و نوروساینس از کجا نشات گرفته و تا کجا ادامه خواهد داشت؟
من پیش از دوره دکتری هم در یک پژوهشگاه، بر روی موضوع تحریکات مغزی مطالعه می‌کردم ولی نقطه عطف پرداختن به این حوزه به شکل حرفه‌ای بعد از تعریف رساله دکتری در دانشگاه تهران بود. رفتن به کانادا و مشاهده نتایج تحقیقات در اتاق عمل و به کارگیری آن‌ها در ارزیابی‌های پیش از عمل جراحی مغز، به لحاظ علمی برای من بسیار رضایت بخش بود. در حال حاضر نیز به عنوان پژوهشگر در دوره پسادکتری (IPM) کماکان بر روی بررسی شبکه‌های مغزی کار می‌کنم. این تحقیقات زمانی می‌تواند موثر واقع شود که نتایج مستخرج از آن‌ها در محیط درمانی و پزشکی به کار گرفته شود. لذا تلاش من بر این است که مطالعات به سمتی جهت‌دهی شوند که نتایج آن منجر به درمان هموطنان عزیزمان بشود.
در ارتباط با نوروساینس با چه مراکزی همکاری داشته‌اید و با چه دستگاه‌هایی بیشتر کار می‌کنید؟
حوزه اصلی مطالعات من و تیم تحقیقاتی ما در حوزه بالینی بر تحریکات مغزی که شامل تحریکات مغناطیسی یا الکتریکی مغزی است، متمرکز شده است. دستگاه‌هایی که در این زمینه بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند rTMS, tDCS, tACS, نوروفیدبک، بایوفیدبک، واقعیت مجازی و غیره هستند.
توانمندسازی شناختی مغز و درمان اختلالات متأثر از عملکرد نامناسب شبکه‌های عصبی مغزی کاری است که امروزه بیش از پیش رونق گرفته و دستاوردهای قابل قبولی نیز داشته است. ما در حال حاضر تلاش می‌کنیم نتایج تحقیقاتمان را با هدف درمان بیماران مغز و اعصاب با روش‌های نوین در کلینیک‌های درمانی خود در تهران پیاده‌سازی کنیم.
برای ورود به بازار کار مهندسی پزشکی با چه مشکلاتی دست به گریبان بودید؟
با توجه به بازار کار ضعیف مهندسی پزشکی در کشور که بیشتر محدود به فروش تجهیزات است و کمتر بر ساخت و تولید تمرکز دارد، قابل پیش‌بینی است که فردی که مشتاق به ورود به این
بازار کار است با مشکلات زیادی روبرو شود. من سعی داشتم ثمره مطالعات و تجربیات خارج از کشور را در حوزه درمان به کار ببرم.
در کار با دستگاه‌های پزشکی مانند rTMS، آیا به مشکل خاصی برخورد کرده‌اید؟ آن ارتباط و اعتمادی که باید میان مهندسان پزشک و متخصصان علوم اعصاب برقرار شود شکل گرفته است؟
ما تلاش کردیم از طریق بررسی مطالعات مختلف در حوزه تحریکات مغزی با هدف درمان بیماری‌های نورولوژی به ویژه از طریق rTMS به پیاده‌سازی روش‌های نوین درمانی در کشور بپردازیم. در این خصوص نه تنها کارآمدترین روش‌های درمانی مستخرج از مطالعات را به کار گرفته‌ایم بلکه موفق به ارائه پروتکل‌های نوین درمانی در خصوص بعضی از بیماری‌هایی که تاکنون وجود نداشته نیز شده‌ایم. مطالعات تیم تحقیقاتی ما در این زمینه به شکل چند مقاله به چاپ رسیده است.
پیش از این تنها درمان افسردگی و میگرن از طریق تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای مطرح می‌شد. ما در طول ۲ سال گذشته از طریق مطالعات گسترده و پروژه‌های اختصاص داده شده توسط تیم تحقیقاتی در این حوزه و همکاری با دانشگاه بریتیش کلمبیا و کلگری موفق به استخراج و ارائه روش‌های درمانی نوین برای درمان پارکینسون، وزوز گوش (تینیتیوس)، ام اس و آلزایمر شدیم به نحوی که درمان بیماری‌های ذکر شده از طریق روش غیر تهاجمی rTMS هرگز پیش از این در کشور وجود نداشت.
همچنین روش‌های درمانی مربوط به اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی، وسواس فکری، اضطراب، استرس و دیگر اختلالات خلقی و رفتاری را تا حد قابل قبولی ارتقا دادیم. نتایج حاصل از این مطالعات و ارائه روش‌های درمانی مربوط به بیماری‌های ذکر شده و بومی سازی درمان آن‌ها در حال حاضر در حال داوری در چند مجله معتبر هستند که به زودی به چاپ خواهند رسید.
با توجه به اینکه در دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی تحصیل کرده‌اید، رویکرد این دانشگاه‌ها در خصوص پروژه‌های پزشکی‌محور چیست؟
در دانشگاه‌های خارج از کشور اکثر پروژه‌ها با هدف حل یک مشکل در فضای پزشکی تعریف می‌شوند و به دنبال آن همکاری پزشکان و مهندسان پزشک در جهت بهبود نتایج به خوبی به چشم می‌خورد. از طرف دیگر زمانی که دانشجو می‌بیند که حاصل کارش در مراکز درمانی و در تشخیص بیماری مفید بوده برای او بسیار خوشایند است.
شما دو ثبت اختراع در پروژه دروغ‌سنجی مغزی داشتید. ایده این اختراع کجا و چه زمانی شکل گرفت؟ برای مالکیت فکری چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
بررسی صحت و سقم گفتار انسان در موقعیت‌های مختلف یکی از مهمترین دغدغه‌های بشر بوده است. این موضوع در دستگاه‌های امنیتی، قضایی و نظامی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
نظر به اینکه دروغ‌سنجی از روی سیگنال‌های مغزی با توجه به اینکه قابلیت کنترل کمتری در واکنش‌های مغزی در بیان دروغ وجود دارد، از ارزش ویژه‌ای برخوردار است. نتایج این پروژه مورد استقبال فراوانی قرار گرفت که منجر به ساخت و استفاده در مراکز متفاوتی شد. کماکان درصدد ارتقا و توسعه دستگاه تولید شده هستیم.
چه کسانی برای کار و ادامه تحصیل در رشته مهندسی پزشکی مناسب‌تر هستند؟ راهکار شما برای معرفی درست مهندسی پزشکی به جامعه ایرانی چیست؟
من اعتقاد دارم دوستانی که با پیش‌زمینه مهندسی برق قدم در این رشته می‌گذارند از آن جا که ذهن آماده‌ای به لحاظ پردازشی دارند غالباً موفق‌تر خواهند بود. مهندسی پزشکی در حقیقت یعنی رابط دنیای مهندسی و ریاضیات و مدل‌سازی در دنیای پزشکی؛ به نحوی که موجب تسهیل و افزایش صحت و دقت در روش‌های تشخیصی و درمانی در این حوزه شود.
به نظر شما مهمترین چالش صنعت تجهیزات پزشکی چیست؟ اگر شما جای یکی از مسئولان بودید چه می‌کردید؟
نقاط ضعف زیادی در صنعت تجهیزات پزشکی ما وجود دارد که می‌توان از طریق تعریف پروژه‌های تحقیقاتی و برون‌سپاری به دانشگاه‌های معتبر داخلی بسیاری از تکنولوژی‌ها را بومی‌سازی کرد یا ارتقا داد. این روش علاوه بر اینکه برای دانشگاه‌ها و دانشجوهای دکتری و ارشد که رایگان در حال مطالعه و تحقیق هستند دستاوردهای خوبی دارد باعث می‌شود اساتید و صنعت نیز از پروژه‌های هدفمند بهره‌مند شوند و با صرف هزینه به مراتب کمتر سود خواهند برد.
این دقیقاً همان روشی است که در دانشگاه‌های معتبر دنیا از آن بهره می‌گیرند و ابزاری برای جذب نخبگان ما در دانشگاه‌های خارج از کشور است. در دهه‌های اخیر شمار دانشجوهای نخبه کشورمان که جذب دانشگاه‌های خارج شده‌اند کم نبوده‌اند؛ محققانی که حالا در جهت ارتقای صنعت آن کشورها قدم بر می‌دارند و موجب رونق چرخه اقتصادی صنایع شده‌اند.
آیا صحبت ناگفته‌ای دارید که پرسیده نشده باشد و مایل به بیان آن باشید؟
از شما برای فرصتی که در اختیار من قرار دادید سپاسگزارم. همچنین از همسرم که در تمامی مراحل کاری و علمی مشوق، پشتیبان و همراه من بود متشکرم. قدردان پدر و مادرم که سرمایه‌های زندگی من بوده‌اند هستم و برای همه پدر و مادرها و بیماران در این روزهای سخت آرزوی سلامتی می‌کنم.
نظر بدهید
(0 نظر)